KÜÇÜK VE ORTA CÜZ KAZAK HANLIKLARINDA RUS HAKİMİYETİNİN KURULMASI

Özet

Özet XV asırda halk olarak ortaya çıkan Kazaklar, Kasım Hanın (1511-1521) döneminde, Deşti Kıpçak'ın en güçlü devleti haline geldi. Kasım Han gibi güçlü hakimiyeti olan hanlar dönemlerinde, Kazak Hanlığı, iç ve dış düşmanlarına karşı kuvvetini korudu. Fakat güçlenen Kalmuklar, Kazakları hem doğuda hem de batıda hayatta kalma savaşları etmelerine sebep oldu. XVIII asrın başlarında, bütün gücünü Kazaklara sevk eden Cungarlar sebebi ile Kazak Hanlığı dönemi sona erdi. Kazaklar, Kalmuk savaşları sonucunda Rus ve Hive sınır hattına göç ettiler. Bu durumun yanında, Kazak hanları arasındaki hakimiyet mücadelesi, Kazak hanlarını Rus hakimiyetine kabule itti. Kazaklarda ne zaman kurulduğu belli olmayan üç Cüz halinde teşkilatlanmıştılar. Cüz hanlarının yerel bağımsızlığı, XVIII asırda Tauke Hanın Yedi yargısı ile hukuki statü kazandı. Cüz hanlarının yerel bağımsızlığı, bütün Kazakların hanı olma mücadelesine dönüştü. Makalenin yazılma maksadı, Kazakların idareci grupları olan Küçük ve Orta Cüzler üzerinde Rus hakimiyetinin kurulması ortaya koyulmasıdır. Makalede, Rus sınırında olan Küçük Cüzün Rus hakimiyetine kabulü ve Orta Cüz Kazakları üzerinde Rus hakimiyetinin kurulması kaydedildi. Küçük Cüz Kazak Hanı Ebulhayr Hanın Rus hakimiyetine kabule giden yolu ve Orta Cüz-Rusya ilişkilerinin 1730-1740 yılları arasındaki karışık durumu ve sonuçta ilişkilerin Rusya lehine kurulması ile devam etti. Ayrıca, Kazak-Rus ilişkilerinde merkez halinde olan Orenburg'un kurulması ve önemi kaydedildi.